Agenda Urbana Local

Asociación Galega de Empresas e Profesionais Ambientais

Axenda Urbana Local

Programa de apoio a entidades locais, para o desenvolvemento de campañas informativas e divulgativas das AXENDA URBANA LOCAL - 2030 e ODS2030-Local

A asociación GALICIA AMBIENTAL traballa, desde hai meses, no desenvolvemento de iniciativas de apoio a concellos de Galicia, para axudarlles a implementar as accións de desenvolvemento de programas ou accións, enmarcados na estratexia Axenda Urbana Local 2030. A participación cidadá, nestes procesos, é fundamental tanto para o desenvolvemento de iniciativas presentes e futuras, como para a implicación da sociedade local na súa execución. A asociación GALICIA AMBIENTAL desenvolve, para corporacións locais, programas de comunicación e sensibilización cidadá, sobre as correspondentes axendas urbanas locais; accións dirixidas á comunidade educativa, asociacións e colectivos veciñais e sociais e medios de comunicación… así como os soportes e recursos para unha comunicación eficaz on e off line, converténdose nun eficaz aliado da concellería encargada do seu desenvolvemento e dos departamentos de comunicación municipais: para facer chegar non só a mensaxe da estratexia local, tamén das Axendas 2030 da ONU, no Marco das cales se desenvolve a Axenda Urbana Local 2030.

En tanto que Asociación sen ánimo de lucro, GALICIA AMBIENTAL asina con concellos galegos “convenios de colaboración”, para o desenvolvemento de programas de divulgación e sensibilización cidadá, por tanto a repercusión de custes para o concello é limitado aos de execución e producción de soportes… que previamente os seus órganos de goberno establezan.

Axenda Urbana Local e Axenda 2030, dúas caras dunha mesma moeda

Na actualidade fálase de diversos elementos relacionados co desenvolvemento sostible, termos que a cidadanía corre o risco de confundir ou malentender: Axenda Urbana Local, Axenda 2030, Axenda 21 e as Estratexias de Desenvolvemento Urbano Sostible Integrado (EDUSI). Trátase de aspectos que gardan relación entre si, pero é fundamental ter claras as súas diferenzas e as súas particularidades.

Axenda Urbana Local

  • A Axenda Urbana Local leva á práctica os Obxectivos de Desenvolvemento Sostible (ODS) da Axenda 2030 a nivel local, aplicándose a calquera núcleo urbano, sexa do tamaño que sexa. Isto débese a que en todos os ámbitos existen retos sociais, ambientais e económicos que se deben cumprir para conseguir os ODS da Axenda 2030. Por tanto, a Axenda Urbana Local nace do proceso de implementación de estratexias desde o nivel local para lograr os obxectivos e metas de desenvolvemento sostible tanto a nivel nacional como mundial. Por iso, é imprescindible ter en conta os contextos locais na definición de obxectivos e metas.
  • É importante destacar que a Axenda 2030 ten un enfoque mundial, polo que un dos principais problemas que teñen moitas entidades á hora de localizar os ODS é que non se pode trasladar o contido da Axenda 2030 de forma directa sobre as súas cidades e territorios. En moitos casos trátase de obxectivos demasiado amplos como para conseguilos a nivel local ou directamente non aplicables a estes territorios. Por iso, a implementación da Axenda 2030 só se desenvolverá de forma efectiva se os municipios localízana, xa que así poderán avanzar cara a un desenvolvemento sostible. No caso de España, cóntase coa Axenda Urbana Española, da que se deriva a elaboración das Axendas Urbanas Locais.
  • Desta maneira, a Axenda Urbana Local enmárcase na Axenda Urbana Española. O MITECO indica que se trata de “un documento estratéxico de adhesión voluntaria que, de conformidade cos criterios establecidos pola Axenda 2030, a nova Axenda Urbana das Nacións Unidas e a Axenda Urbana para a Unión Europea, persegue o logro da sustentabilidade nas políticas de desenvolvemento urbano”. Na súa web atópanse unha serie de ferramentas para a implementación e adaptación a nivel local, en función das peculiaridades e os intereses particulares.
  • Así, para elaborar unha Axenda Urbana Local é necesario, en primeiro lugar, facer un diagnóstico en relación cos obxectivos estratéxicos. A continuación, hai que identificar accións que xa se están desenvolvendo en relación cos devanditos obxectivos e outras que se desexen impulsar, para logo cuestionar como se van a implementar e en que prazo. Por outra banda, é importante saber que outros axentes identifícanse nas accións de interese e como se realizará o seguimento e a avaliación das devanditas accións.

Axenda 2030

A Axenda 2030 para o Desenvolvemento Sostible é, segundo o MITECO, “un plan de acción a favor das persoas, o planeta e a prosperidade, que tamén ten a intención de fortalecer a paz universal e o acceso á xustiza”. Así, 193 Estados membros das Nacións Unidas aprobaron unha resolución na que recoñecen que o maior desafío do mundo actual é a erradicación da pobreza e afirman que sen lograla non pode haber desenvolvemento sostible. A Axenda 2030 inspírase nos propósitos e principios dos Obxectivos do Milenio (ODM).

A Axenda expón 17 Obxectivos con 169 metas de carácter integrado e indivisible que abarcan as esferas económica, social e ambiental. Ao adoptala, os Estados comprometéronse a mobilizar os medios necesarios para a súa implementación mediante alianzas centradas especialmente nas necesidades dos máis pobres e vulnerables. Así, os Obxectivos de Desenvolvemento Sostible (ODS) “constitúen un chamamento universal á acción para poñer fin á pobreza, protexer o planeta e mellorar as vidas e as perspectivas das persoas en todo o mundo”. Os elementos fundamentais da Axenda 2030 e que están relacionados cos Obxectivos de Desenvolvemento Sostible fundaméntanse nos seguintes aspectos: persoas, planeta, prosperidade, paz e alianzas.

Axenda 21

  • A Axenda 21 é (era e pasou en moitos casos con máis pena que gloria polos despachos de alcaldes, concelleiros... Ou mellor devandito, polos seus caixóns) un plan de acción proposto pola Organización das Nacións Unidas (ONU) para conseguir un desenvolvemento máis sostible no século XXI. O documento foi aprobado e asinado no ano 1992 por 173 gobernos na Conferencia de Nacións Unidas sobre o Medio Ambiente e o Desenvolvemento. Trátase dun documento que establece as pautas para conseguir un mundo máis respectuoso co medio ambiente. Por tanto, o seu principal obxectivo é axudar a realizar unha estratexia de desenvolvemento municipal sostible que consiga o benestar da comunidade.
  • En moitos municipios aínda están activas as Axendas 21 Locais, cos seus respectivos plans de acción, sistemas de seguimento e estruturas organizativas. Con todo, existe un certo desgaste debido á necesaria actualización de obxectivos. O desenvolvemento dos procesos da Axenda 21 Local pode servir de base no que asentar o desenvolvemento das Axendas Locais 2023. De feito, os ODS herdan en parte os compromisos da Axenda 21 Local, aínda que incorporan outras dimensións.

EDUSI

Unha Estratexia de Desenvolvemento Sostible Integrado (EDUSI) é un documento que se elabora anticipadamente para planificar e dirixir as actuacións previstas. Ten un carácter estratéxico e define prioridades, o que supón unha elección de retos a abordar e obxectivos a alcanzar. Ademais, ten un compoñente territorial (desenvólvese sobre un territorio con actuacións concretas) e debe integrar as diferentes visións sectoriais, como poden ser físicas, ambientais, económicas, sociais e urbanísticas. Unha EDUSI comprende os seguintes contidos: identificación inicial de problemas e retos urbanos; análise integrada; diagnóstico e definición de resultados esperados; delimitación do ámbito de actuación; plan de implementación; participación cidadá e dos Axentes sociais; capacidade administrativa; e principios horizontais e obxectivos transversais FEDER.

Neste sentido, as EDUSI son un requisito previo para financiar actuacións e proxectos dentro do eixo temático de Desenvolvemento Urbano Sostible, cuxo principal obxectivo é mellorar a calidade de vida das cidades de forma integrada. Así, deben permitir definir un modelo de cidade compartido pola administración e os axentes cidadáns e económicos. En España hai cidades (como Madrid, Málaga, A Coruña, Zaragoza e Olot) que xa desenvolveron unha estratexia que identifica os retos que se deberán afrontar para avanzar cara a un modelo urbano responsable e sostible.

Axenda Urbana Local, crecer “con sentidiño”

A Axenda Urbana Local asenta a súa razón de ser en obter unha trasformación sostible, baseada en levar adiante os ODS da Axenda 2030 a nivel local, sendo a Axenda Urbana Española un bo marco estratéxico e piunto de partida. Así, a implementación da Axenda 2030 soamente resultará eficaz se se produce esta localización, onde os municipios (e os axentes que os conforman) teñen un papel determinante, pois desde eles poderanse implementar correctamente os ODS a escala. Unha vez instaurada, a Axenda Urbana Local pode conseguir que as localidades aproveiten as súas posibilidades en canto a progreso e benestar social, ademais de enfrontarse a retos como o cambio climático, a desigualdade ou as crises económicas e financeiras. É por iso que a Axenda 2030 e a Axenda Urbana Local son, en esencia, dúas caras dunha mesma moeda.

Por iso, é indispensable deseñar Plans de Acción Locais eficaces e de calidade para lograr que os pobos e cidades sexan moito máis sostibles. O Plan de Acción decídeno as propias Administracións públicas (cada unha na súa propia esfera competencial) e o sector privado, a sociedade civil, a academia... Todos eles son os actores crave desta Axenda cuxo obxectivo é conseguir de maneira coordinada un modelo urbanístico máis sostible para os municipios.

Neste sentido, requírese a elaboración dun diagnóstico de situación que identifique e analice os principais retos que expoñen as políticas, plans, programas e actuacións con incidencia nos modelos urbanos. Con todo, non basta con apuntar aos problemas, senón que se debe expor accións concibidas baixo o mesmo prisma dos obxectivos estratéxicos (ODS e os seus 17 obxectivos, de forma especial o 1,2,3,4,7,8,9,13, e 15) . Cada Plan de Acción que se elabore coa finalidade de implementar a Axenda Urbana debe constituír (total ou parcialmente) unha estratexia a longo prazo. Trátase dun proceso complexo no que a necesaria articulación de plans, accións e recursos cunha visión estratéxica son a clave para lograr o desenvolvemento sostible da localidade no seu conxunto.