Un documental revela gran devastación por extracción ilegal de anemones en Illas Cíes
O documentarista mariño, José Irisarri, mostrou recentemente nun revelador vídeo-documental os efectos da extracción masiva de anemones no arrecife “El Borrón”, no Parque Atlántico das Illas Cíes. Ao longo de case unha década, desde o 2015 ata xaneiro de 2024, Irisarri documentou cos seus cámaras a evolución deste ecosistema mariño, testemuña da súa progresiva degradación debido á explotación humana descontrolada.
Desde que empezou a realizar estas gravacións, o arrecife mostrábase cheo de vida con centos de anemones que “creaban unha contorna onde se protexían e vivían pequenos peixes, e atopaban acubillo moitos crustáceos como o cangrexo rabuña ou a gamba limpadora”, explica Irisarri. Con todo, pódese observar como o arrecife pasou de ser un próspero e diverso hábitat mariño, repleto de vida e especies, a converterse nunha desoladora extensión de rocas onde apenas sobreviven unhas poucas criaturas.
Entre as anemones escondíanse as centolas, que as usaban para camuflarse de depredadores como o polbo, de tal forma que só eran vistas ao moverse. Estas tamén eran un refuxio para crustáceos como as nécoras ou os camaróns que se escondían nas gretas que, á súa vez, estaban cubertas polas anemones. En resumo, unha paraxe cunha biodiversidade moi rica, pero que aos poucos se foi destruíndo.
Segundo explica Irisarri, no 2021, “aínda cubrían o arrecife, pero en xuño de 2023, debido ás extraccións, as paredes das rocas, onde antes residían, están peladas, sen vida”. O ecosistema de “O Borrón” estaba a ser devastado da man do home, os datos e indicios que se atoparon nas rocas apuntaban a que as anemones foran extraídas por pescadores furtivos para logo, posiblemente, vendelas para o seu consumo en restaurantes. Púidose saber que, en 2022, en Vilanova e na Illa de Arousa chegáronse a vender 2.646 quilos de anemones, polos que facturaron 29.186 euros a un prezo de entre 11 e 12 euros o quilogramo. Actualmente, págase a 32€/kg, debido á súa escasa dispoñibilidade.
Xunto coa extracción, outro dos factores que Irisarri comenta que puido afectar á falta de biodiversidade nesta zona son os factores ambientais. Por unha banda, o aumento da temperatura da auga, que afectou en gran medida aos mares e océanos de todo o mundo. O pasado verán, chegouse a rexistrar a cifra máis elevada na ría de Vigo, chegando aos 22,5ºC, unha cifra moito máis alta do normal nesta zona. Doutra banda, rexistráronse poucos afloramentos, prexudicando así o desenvolvemento de moitas especies como bivalvos e as grandes algas pardas. As anemones son animais mariños cun crecemento moi lento, polo que estás situación non axudou no seu crecemento.
O Parque Nacional Marítimo-Terrestre das Illas Atlánticas (PNMTIAG) en 2021 emitiu un informe desfavorable da extracción de anemones nos seus territorios debido a que a captura non era "compatible cos obxectivos de conservación" do espazo natural máis protexido de Galicia, sendo nas Illas Cíes completamente ilegal.
Galicia posúe un parque nacional pola relevancia dos seus recursos mariños. No ano 2002, emitiuse unha lei que estableceu a protección máxima desta área natural. No océano pódese observar unha gran variedade de animais e plantas ben preservados, así como algúns ecosistemas únicos cuxa preservación é fundamental. Polo que a perda dun gran banco de anemones no arrecife do Borrón é unha grave agresión ambiental. En función da gravidade da situación, os autores poderían enfrontar sancións que oscilan entre os 60.000 e os 300.000 euros.
A Administración autonómica tamén ve o furtivismo como a causa máis probable de que o arrecife se haxa esquilmado. Os sucesos documentados en "O Borrón" foron informados de inmediato ao Seprona, a Garda Civil e o Servizo de Gardacostas de Galicia. Espérase que se intensifique a loita contra o furtivismo a través da colaboración entre todas as organizacións involucradas na eliminación desta práctica ilegal.
O autor deste vídeo-documental é José Irisarri Castro, un documentarista submarino e investigador para estudos sobre ecoloxía mariña e realizador de documentais, en colaboración coa asociación Ecoloxía Azul. Colabora na realización de publicacións científicas de BEC e participa en proxectos de investigación do Instituto de Investigacións Mariñas de Vigo, CSIC.
Con todo, a pesar da situación que se está vivindo, as anemones, ou “ortiguillas de mar”, como son coñecidas no mundo gastronómico, séguenas vendendo como unha “delicatesen”, pagando grandes cantidades de diñeiro sen sequera pensar en como pode afectar a súa extracción á vida mariña. A perda dun gran banco de anemones no arrecife "O Borrón" é máis que unha traxedia ambiental; é unha chamada de atención sobre a necesidade imperiosa de preservar e protexer os nosos océanos e o seu invaluable biodiversidade antes de que sexa demasiado tarde.
Aquí deixamos a ligazón do vídeo-documental: https://www.youtube.com/watch?v=A0YThmyffqM&ab_channel=JOSEIRISARRI