Sogama incapaz de tratar os residuos que recibe
Nas últimas semanas producíronse graves problemas co baleirado dos camións de recollida de residuos, nas plantas de transferencia de Sogama en toda Galicia. Fontes internas á instalación confirman que o chamado "efecto embudo" atópase en realidade na sede da planta de Sogama en Cerceda, e que este non é capaz de baleirar os colectores, de tren e camión, ao ritmo de chegada e capacidade de proceso da liña de tratamento previo, por tanto non hai suficientes colectores baleiros e que poidan reexpedirse de regreso debido ao seu regreso ás plantas de transferencia e que estas continúen coa súa actividade normal.
Esta problemática xa existía o ano pasado e o ano anterior sen que se articulase ningunha medida correctora, sobre todo nas plantas de transferencia da costa galega. En varias ocasións houbo momentos máis críticos de "parálise técnica", que coinciden cos días de maior produción de lixo, como son as vacacións de verán nas que se realizan, entre outras cousas, as Festas do Carmen nas localidades costeiras. É en datas como esta cando empeora a separación de residuos notablemente así como o uso do recipiente "mestura" que aumenta exponencialmente.
A semana pasada e a anterior houbo varios días nos que os camións non se puideron baleirar por falta de espazo e os contedores baleiros chegaron pola tarde ou pasadas as 13.30 horas. A tal hora xa non funcionaban as plantas de transferencia, o que obrigou a comezar o traballo do día seguinte máis tarde das oito e perder tres horas de traballo. Este ano repítese a situación, comezando os problemas antes que en anos anteriores.
Esta situación propicia que os restos que non sexan capaces de tratar por un exceso de traballo sexan mandados a vertedoiros co fin de que algún día cheguen a ser tratados ou para evitar o problema que está a suceder. De tal forma que se está xerando un maior uso dos vertedoiros, o cal non debería suceder habendo plantas de tratamentos de residuos.
Moito por mellorar
Segundo o informe do concello de Pontevedra, a capital de provincia mantivo baixo a súa xestión 33.303,049 toneladas de refugallos de diferentes tipos. Segundo os datos, cada habitante de Pontevedra xerou aproximadamente 397 quilos de lixo en 2022. Aproximadamente o 83% dos refugallos xerados na cidade capital da provincia foron destinados a Sogama. Durante o ano pasado, a planta de lixo de Cerceda, que está baixo o control da Xunta a través da empresa pública mencionada, recibiu 27.747,31 toneladas de lixo. Todas estas remesas foron destinadas á incineradora, o que supón que a propia planta non foi capaz de facerse cargo dos refugallos e optou por queimalos para desfacerse deles.
En Galicia temos tres plantas xestorías de residuos ás que chegan os refugallos de toda a comunidade autónoma, pero a tarefa de recollida está a facerse correctamente? Segundo os datos da Consellería de Medio, Territorio e Vivenda, tan só o 15,3% dos residuos recolleitos foron separados no pasado ano 2021, un dato que aumentou un 1,8% desde 2017. Isto lévanos a pensar que esta situación leva ocorrendo ao longo destes últimos anos e seguirá así a menos que algo cambie. E iso só poden facelo as administracións públicas.
Actualmente as recollidas selectivas de residuos son competencia municipal. Estamos a falar de residuos como o vidro, o papel, o cartón e os envases lixeiros xerados nos restaurantes, comercios, fogares, colexios e institucións, entre outros lugares, que son recolleitos polos concellos locais para daquela ser levados ás plantas de tratamentos de residuos. Esta é unha situación un gran inconveniente en termos de reciclaxe xa que se non se recollen correctamente os refugallos, estes non poden ser reciclados correctamente e acábase refugando máis do que se pode reutilizar.
Nestes momentos, Galicia conta con tres plantas de tratamento de residuos, todas elas situadas na provincia da Coruña: Nostián, Barbanza e Sogama. As dúas primeiras encárganse dos residuos de zonas próximas a elas mentres que a terceira encárgase do resto de residuos de toda Galicia.
A planta de tratamento de residuos urbanos de Nostián (A Coruña) é propiedade do Concello da Coruña e está xestionada pola empresa Albaba. Esta planta trata os residuos urbanos da cidade da Coruña así como tamén dos municipios integrados no Consorcio As Mariñas como son Abegondo, Arteixo, Bergondo, Cambre, Carral, Culleredo e Oleiros. A esta planta chegan os residuos xerados na área metropolitana da Coruña, unha vez aí son separados para despois reutilizalos o máximo posible a través da reciclaxe e a compostaxe, dependendo do residuo.
Situado en Lousame (A Coruña), o Complexo Ambiental de tratamento de refugallos de Barbanza atende os refugallos domésticos da Mancomunidade de Concellos da Serra do Barbanza e dos concellos de Rois, Pontecesures e Ames. O modelo do Complexo Ambiental de tratamento de refugallos de Barbanza baséase no sistema húmido-seco, onde é crucial a recuperación do compoñente orgánico do lixo.
Pola súa banda, a Sociedade Galega do Medio Ambiente, S.A. (SOGAMA), establecida por Decreto do 11 de abril de 1992, é a empresa pública autonómica encargada de administrar a fracción resto e os envases lixeiros na maioría dos concellos de Galicia. Esta opción foi promovida polo Plan de Xestión de Residuos Urbanos de Galicia de 1998.
En termos de provincias, entre 2017 e 2021, A Coruña rexistrou o maior número de residuos, seguida da provincia de Pontevedra, Lugo e Ourense. Isto pódese deber, polas características das plantas de tratamento de residuos, a que as tres plantas atópanse na provincia da Coruña polo que non só pódese beneficiar pola proximidade senón tamén pola facilidade que poden ter as entidades para coordinar os desprazamentos.
En termos de municipios, Rábade con 684 toneladas (tn) de residuos recolleitos, Sanxenxo con 681 tn, San Cibrao das Viñas con 568 tn e Curtis con 548 tn son os máis destacados na clasificación dos municipios coa maior cantidade de residuos recolleitos por habitante durante o mesmo período. Con todo, non están en liña coa clasificación de municipios en canto á recollida selectiva de residuos, onde Brión, Ames (ambos con ao redor do 45% de residuos selectivos recolleitos) e Pontecesures (cun 36%). No caso dos municipios, cada un resulta ser dunha provincia distinta o que indica que, a pesar de ser A Coruña a que máis residuos recolleu, a clasificación de municipios varía moito máis da provincia de proveniencia.
Pero este non é un problema que afecta só a Galicia senón que tamén ocorre noutras partes do territorio español segundo informes do Ministerio de Transición Ecolóxica e o Reto Democrático sobre o tratamento de residuos. Nestes informes recóllense datos bastante alarmantes, xa que só un 21% dos 20,7 millóns de toneladas colleitadas polos concellos en España son seleccionadas, en comparación co 79% que se refire á fracción de refugallos mesturados.
Actualmente, a Lei 7/2022 de Residuos e Chans Contaminados para unha Economía Circular, que entrou en vigor en xullo de 2022, establece obxectivos específicos para a reutilización e reciclaxe que inclúen medidas como a separación en orixe dos residuos municipais. De acordo con a Lei, estes cambios axudarán a aumentar os índices de reutilización e reciclaxe, o que resultará en beneficios ambientais, económicos e sociais significativos, e acelerará a transición cara a unha economía circular. Polo momento espérase que coa chegada desta lei a situación mellore en toda España, pero iso vai depender principalmente do que fagan os concellos.