O Inventario Forestal 2024 revela un aumento do eucalipto e reabre o debate sobre a moratoria en Galicia
A publicación do Inventario Forestal Continuo de Galicia (IFCG) 2024 chegou este ano máis tarde do esperado e nun momento especialmente sensible para a política forestal da comunidade. A súa presentación non só achega unha nova radiografía da distribución das masas arbóreas, senón que condiciona o futuro inmediato da moratoria do eucalipto e as decisións que a Xunta pretende adoptar ao respecto.
A demora na publicación dos datos alimentou durante semanas a preocupación de investigadores, organizacións ecoloxistas e distintos actores do sector forestal, que esperaban este documento para avaliar o impacto da moratoria aprobada en 2021. O inventario, finalmente divulgado, confirma unha realidade que xa intuían gran parte dos expertos: a superficie de eucalipto continúa medrando en Galicia, malia ás limitacións vixentes.
Segundo as cifras publicadas, a superficie de eucalipto alcanza as 438.156 hectáreas, é dicir, 19.015 ha máis que en 2023 e 25.070 ha máis que en 2022. En termos porcentuais, supón un incremento do 4,6 % respecto de 2023 e máis dun 6 % respecto de 2022, consolidando unha tendencia ascendente que contrasta cos obxectivos marcados polo Plan Forestal de Galicia, que prevía unha redución do 4 % para o ano 2035 e do 5 % para 2040.
A moratoria de 2021 e a súa eficacia cuestionada
Cando a moratoria entrou en vigor, unha das súas finalidades declaradas era precisamente frear esta expansión e asegurar as bases para unha diversificación das masas forestais, de acordo coa planificación estratéxica do sector. Non obstante, os datos indican que a medida non logrou conter o crecemento da especie.
Desde Greenpeace, Manuel Santos, coordinador en Galicia, expresa dúas conclusións: por unha banda, que a moratoria non se cumpriu adecuadamente; e por outra, que a política forestal non parece aliñada cos obxectivos fixados. A organización engade que a ampliación da “pseudomoratoria” ata 2030, aprobada pola Xunta e presentada na Lei de Medidas Fiscais e Administrativas 2026, incorpora certas excepcións que, ao seu xuízo, poderían contribuír a unha nova expansión en territorios onde até agora non se rexistraban plantacións.
Entre esas excepcións figuran dous supostos: permitir a plantación de eucalipto en fincas onde non existía mediante a substitución doutras parcelas, mesmo entre propietarios distintos, e autorizar a transformación de masas de piñeiro gravemente afectadas pola banda marrón. Para as organizacións ambientais, esta medida introduce incertezas e abre incógnitas sobre a capacidade real de inspección e control da Administración, especialmente tendo en conta que durante a moratoria non se puido evitar un incremento significativo da superficie de eucalipto.
O erro parlamentario que deixou en suspenso unha flexibilización
No medio deste debate, produciuse outro episodio inesperado: a imposibilidade do grupo parlamentario do PP de rexistrar a tempo as enmendas destinadas a introducir unha maior flexibilización na moratoria. A Xunta e o Partido Popular tiñan consensuado modificar algúns dos criterios establecidos pola Consellería do Medio Rural para o período 2025-2030 co fin de atender parte das alegacións presentadas polo sector, pero un erro administrativo no rexistro electrónico impediu remitir en prazo os textos.
O prazo remataba ás 18:30 do luns e, segundo fontes parlamentarias, un problema coa documentación bloqueou o envío antes do peche da plataforma electrónica. O contratempo xerou malestar nas filas populares, dado que a proposta de modificación procedía en última instancia da Xunta, pero o trámite formal debía realizalo o grupo parlamentario.
As enmendas pretendían corrixir dous aspectos significativos. O primeiro consistía en reverter a regra introducida pola Consellería do Medio Rural en outubro, que limitaba ao 75 % a superficie dunha nova plantación cando esta se trasladase a outra finca, fronte ao 100 % permitido até agora. O segundo establecía que esta limitación ao 75 % só sería aplicable cando a repoboación se realizase en terreos dun propietario distinto. O obxectivo era, segundo a Xunta, introducir matices tras escoitar “as distintas sensibilidades” presentes no sector e tras coñecerse o incremento en máis de 25.000 hectáreas de eucaliptal entre 2022 e 2024.
Aínda que o erro non afecta á prórroga da moratoria ata 2030, si deixa en suspenso estes cambios de flexibilización, e o PP está estudando como reconducir o trámite.
Un debate que transcende o sector forestal
A moratoria e os datos do inventario sitúan en primeiro plano cuestións máis amplas relacionadas coa ordenación territorial, o equilibrio entre plantacións produtivas e conservación ambiental e o papel das administracións no control das masas forestais. Greenpeace e outras 26 organizacións ecoloxistas reclaman que a moratoria se manteña sen excepcións até 2030 e mesmo que se estenda ao resto da franxa norte peninsular, co argumento de que só unha pausa real permitirá recuperar espazos degradados, protexer ecosistemas sensibles e fortalecer cadeas de valor vinculadas a outras especies forestais.
O novo inventario, máis alá das cifras, chega nun momento decisivo: Galicia deberá abordar nos próximos anos a definición dun modelo forestal que dea resposta aos desafíos ambientais, económicos e produtivos, e que sexa capaz de equilibrar os intereses dun sector necesario coa preservación de hábitats de gran valor ecolóxico e coa prevención de riscos asociados ao monocultivo.