O conflito polas verteduras en Sálvora reaviva a batalla ambiental nas rías galegas
A posibilidade de que os materiais procedentes da dragaxe do río Lérez(o mesmo que doutros portos galegos) acaben depositados nas inmediacións da Illa de Sálvora reactivou un vello conflito ambiental e político que enfronta a distintas administracións, ao sector pesqueiro e marisqueiro e a partidos con visións contrapostas sobre a xestión do medio mariño en Galicia. O epicentro da polémica volve situarse na ría de Arousa, un espazo de gran valor ecolóxico e produtivo que, en opinión de moitos colectivos, non pode seguir sendo considerado como vertedoiro de residuos mariños. Así o defendeu con contundencia a senadora do BNG, Carme da Silva, que levou o asunto ao Senado para esixir ao secretario de Estado de Medio Ambiente, Hugo Morán, o rexeitamento expreso á reapertura do punto de vertedura fronte a Sálvora e unha avaliación urxente sobre os impactos que estas operacións xa puideron causar no ecosistema, o marisqueo e os recursos pesqueiros.
A representante nacionalista instou ademais o Ministerio para a Transición Ecolóxica e o Reto Demográfico a realizar unha avaliación rigorosa dos impactos que estas operacións puidesen ter xa sobre os recursos pesqueiros, marisqueiros e o ecosistema no seu conxunto. “As rías galegas non poden ser vertedoiros”, salientou Da Silva, subliñando a importancia de protexer a biodiversidade e os sectores económicos ligados ao mar.
No centro do debate está unha proposta do Centro de Estudos e Experimentación de Obras Públicas (Cedex), organismo dependente dos ministerios de Transportes e de Transición Ecolóxica, que situou a contorna de Sálvora como unha das opcións “prioritarias” para depositar os materiais dragados nas rías de Arousa e Pontevedra. Este mesmo punto fora descartado oficialmente en 2021 tras a oposición unánime do sector pesqueiro e marisqueiro de Arousa, así como un informe desfavorable do Parque Nacional dás Illas Atlánticas, que alertaba dos riscos ambientais de verter sedimentos nunha zona tan sensible.
O propio secretario de Estado, en resposta a Da Silva, admitiu no Congreso que Sálvora “non é ou destino máis adecuado” para estes residuos. Aínda que Morán aclarou que a análise técnica aínda non concluíu, si confirmou que a Dirección Xeral de Biodiversidade identificou os riscos denunciados polas confrarías e colectivos ambientalistas. A pesar diso, o informe máis recente do Cedex volve expor a desembocadura da ría de Arousa como unha opción viable, xerando unha nova onda de críticas e unha forte presión política.
O BNG interpreta as palabras do secretario de Estado como unha vitoria parcial. “Conseguimos que o Estado admita que a zona de Sálvora non sexa ou punto máis adecuado”, declarou Da Silva, quen lembrou que este vertedoiro xa foi clausurado anteriormente. Tamén lanzou unha crítica directa ao PP galego, acusándoo de utilizar o argumento da dragaxe do Lérez para reabrir unha opción que xa fora refugada de forma unánime no Parlamento de Galicia en 2019. “Resulta chamativo que ou PP empregue como escusa unha opción rexeitada para desbloquear unha obra pendente desde 2009”, sentenciou.
O conflito pola dragaxe do Lérez non é novo, senón que se remonta a fai máis de quince anos e expón a necesidade de extraer barros e residuos acumulados na canle de navegación comprendido entre a ponte de As Correntes e o cabo de Vos Praceres, co fin de rexenerar a ría de Pontevedra. A dragaxe, lonxe de ser unha simple operación de retirada de sedimentos, representa unha intervención técnica de alta complexidade con importantes implicacións ecolóxicas, sociais e económicas. Implica un proceso meticuloso que arrinca con estudos previos do fondo fluvial, as correntes, a composición dos sedimentos e o seu posible impacto ambiental.
As dragas utilizadas non só removen o barro, senón que mobilizan materiais que poden estar contaminados con metais pesados ou outros residuos perigosos. Estes deben ser xestionados con tecnoloxías especializadas e trasladados a lugares autorizados, ben sexa en terra (para o seu tratamento) ou no mar (con todas as cautelas ambientais que iso esixe). A operación debe minimizar os efectos sobre a fauna, a flora e a calidade da auga, e desenvólvese nunha contorna particularmente sensible: a desembocadura do Lérez, en plena Rede Natura 2000 e próxima a bancos marisqueiros e hábitats protexidos. Ademais, o procedemento require unha complexa coordinación entre administracións locais, autonómicas, estatais e mesmo europeas, o que engade demoras e tensións políticas. A todo isto, súmase o impacto socioeconómico sobre as confrarías, o sector pesqueiro e as actividades turísticas, que perciben calquera movemento inadecuado como unha ameaza directa ao seu modo de vida.
Neste contexto, o BNG propón unha alternativa clara: tratar os lodos en terra. Isto implicaría trasladalos a unha planta especializada, onde poderían ser procesados de maneira máis segura, evitando riscos para o medio mariño e protexendo o marisqueo e a calidade da auga. Aínda que máis custosa, esta opción considérase por parte dos nacionalistas unha solución máis responsable e aliñada cos principios de sustentabilidade que deberían rexer a política ambiental do Estado.
Pola contra, desde o PP de Pontevedra insístese en que a dilación na definición do punto de vertedura está a bloquear unha obra longamente demandada. O seu presidente, Rafa Domínguez, acusou ao Goberno de “tomar o pelo a todos os pontevedreses”, lembrando que en 2021 prohibiuse usar Sálvora como punto de vertedura e que agora, co novo informe do Cedex, o Executivo parece contradicirse. “Queda demostrado que tiñamos razón”, declarou, subliñando que existen outras dúas opcións ademais de Sálvora: unha na propia ría de Arousa e outra na de Vigo.
En paralelo, Portos de Galicia reiterou a súa disposición para reactivar a tramitación da obra “en canto ou Ministerio defina ou punto de vertedura”. Mentres tanto, o Ministerio de Transición Ecolóxica acelerou os seus prazos e asegura que será a comezos do verán (e non a finais, como estaba previsto inicialmente) cando se emita o informe definitivo sobre o destino dos lodos. Un paso crave que desbloquearía a intervención, paralizada desde fai catro anos, cando se encargou o estudo técnico actual ao Cedex.
A decisión final, sen embargo, non depende só do Ministerio, tamén será necesaria a autorización da Capitanía Marítima, que deberá garantir a viabilidade técnica e a seguridade das operacións de dragaxe, así como da avaliación ambiental correspondente. A envergadura do proxecto e a sensibilidade ecolóxica da contorna converteron este proceso nun labirinto burocrático e político, onde os tempos alónganse e as tensións acumúlanse.
Mentres o Goberno central asegura estar “a analizar toda a documentación”, os sectores pesqueiro e ambientalista advirten que non se pode dar un só paso sen garantías de que o ecosistema mariño non sufrirá danos irreversibles. As protestas dos Concellos de Pontevedra e Vilagarcía, as demandas do BNG e as alertas lanzadas polas confrarías da ría de Arousa están a marcar o ton dunha discusión que vai moito máis alá dunha obra hidráulica.
O que está en xogo é a xestión do litoral galego, o modelo de desenvolvemento que se quere para as rías e a capacidade das institucións para atopar consensos que non poñan en risco nin o medio ambiente nin os sectores que del dependen.