Galicia afronta a aplicación da Lei de costas, logo do recente respaldo xudicial
Tras o recurso presentado polo Goberno central contra varios preceptos, o Tribunal Constitucional (TC) finalmente avalou por unanimidade a Lei do litoral de Galicia. Este recurso provocara unha suspensión parcial da dita lei durante varios meses. A argumentación principal do TC é que a normativa galega non vai en contra das competencias establecidas no Estatuto de Autonomía de Galicia en canto á xestión do litoral, como o Estado argumentara.
O pasado 6 de xullo de 2023 aprobouse no Parlamento de Galicia a Lei 4/2023 de ordenación e xestión integrada do litoral de Galicia con votos do Partido Popular e a abstención do Partido Socialista de Galicia e Bloque Nacionalista Galego. Uns meses despois, o presidente do Goberno presentou un recurso de inconstitucionalidade o 11 de outubro en contra da Lei 4/2023, do 6 de xullo, de Ordenación e Xestión integrada do Litoral de Galicia (LOLGA). O 6 de novembro de 2023, o pleno do Tribunal Constitucional admitiu este recurso e decidiu por unanimidade manter a suspensión das disposicións desta lei. O Constitucional expresou a súa intención de considerar os efectos da regulación da lei galega no dominio público marítimo-terrestre. Tras esta consideración, finalmente esta foi avalada.
O fallo do Constitucional, aprobado por unanimidade, rexeita 70 das 72 impugnacións presentadas polo Goberno central no recurso de inconstitucionalidade interposto o 11 de outubro. Por tanto, non considera necesario que Galicia modifique o seu Estatuto de Autonomía para permitir a utilización e ocupación do dominio, xa que considera que esta función está relacionada coa competencia exclusiva na organización do territorio e o litoral.
A sentenza nega a violación das disposicións da lexislación estatal de protección do dominio público marítimo terrestre ao regularizar os instrumentos de ordenación do litoral e os seus específicos usos. Varios argumentos sustentan a desestimación:
Primeiro, que a lei galega protexe o cumprimento das esixencias establecidas na lexislación estatal de costas e que os preceptos impugnados en xeral non contraveñen a normativa estatal. En segundo lugar, establécese que, se a autorización ou o plan aprobado nese caso incumprisen a lexislación en materia de costas, as autoridades estatais como titular do dominio público marítimo-terrestre permanecerán incólumes.
Só considérase inconstitucional a capacidade dos sistemas de recolección, almacenamento, tratamento e vertedura de augas residuais para ocupar o dominio público marítimo-terrestre, o que vai en contra da lexislación estatal e privilexia ás embarcacións galegas sobre o resto.
Por último, interprétase que "os establecementos da cadea mar-industria alimentaria poderán ocupar terreos de dominio público marítimo-terrestre ou comprendidos na zona de servidume de protección unicamente cando requira a captación e retorno da auga de mar para o desenvolvemento dos seus procesos produtivos ou comerciais e sempre que pola súa natureza non poidan ter outra localización no caso de que a ocupación sexa en terreos de dominio público marítimo-terrestre ou, no caso de que a ocupación sexa na zona de servidume de protección, cando presten servizo necesarios ou convenientes para o uso do dominio público marítimo-terrestre”.
Sen embargo, a maxistrada María Luisa Balaguer, pola súa banda, emitiu un voto concorrente, aínda que dacordo co fallo, no que expresa a súa opinión sobre a falta de cobertura estatutaria da competencia autonómica neste asunto. O voto salienta a posibilidade de que certos puntos da sentenza poidan resultar nunha diminución dos estándares de protección ambiental que deben ser preservados nun contexto de cambio climático indubidable.
A Xunta sostiña que as competencias estaban establecidas no Estatuto de Autonomía, que agora foi aprobado polo TC. Con todo, desde Moncloa argumentaban que a lei "invade competencias estatais" en varios ámbitos, incluso incorporando de maneira unilateral o mar ao territorio da comunidade autónoma, o que significaba que non podía asumir estas funcións sen alterar o seu Estatuto.
O Goberno presentou un recurso ante o Constitucional en novembro de 2023, argumentando que a lei galega "aprópiase de competencias exclusivas do Estado para regular o réxime xurídico do dominio público marítimo-terrestre", con "doutrina reiterada do TC respecto diso".
Ao consideralos inconstitucionais, o Executivo central impugnou 31 artigos da lei, que representaban o 40% da norma, co aval do Consello de Estado. Pero, Ángeles Vázquez, vicepresidenta da Xunta e conselleira de Medio Ambiente, diminuíu o texto que se recorreu ao 15% da lei.
Vázquez afirmou que a anulación destes dous artigos non terá un impacto real. Por unha banda, afirma que se mencionaron embarcacións galegas, pero que "non podía levar o apelido de galegos". Ademais, recoñece que "é necesario continuar avanzando na depuración de augas de áreas específicas que o TC recoñece que non poden estar baixo o dominio marítimo-terrestre". O conselleiro do Mar, Alfonso Villares, eloxiou a decisión do TC sobre a lei, xa que considera que abre unha nova perspectiva para a política pesqueira de Galicia.
Mentres tanto, Ángeles Vázquez e Alfonso Rueda manifestaron en reiteradas ocasións que a Xunta ten a intención de actuar con "a máxima axilidade e impulsar de inmediato a aplicación efectiva desta norma", para o que estableceron un calendario de accións necesarias para levala a cabo. O presidente da Xunta explicou que durante moitos meses "estivemos parados sen motivo algún e inxustamente". Desta forma, a tarefa actual é "recuperar o tempo perdido" e implementar todas as medidas necesarias para desenvolver as competencias establecidas na Lei do litoral. Para iso, aseguraron que terán "os profesionais adecuados para levar a cabo unha variedade de tarefas", incluíndo a creación dun rexistro dos títulos expedidos e a creación de órganos específicos como unha Comisión de Coordinación do Litoral, co fin de conectar a todos os departamentos involucrados no asunto.