Alarma ecoloxista ante a proposta de Bruxelas que flexibiliza emisións, avaliacións ambientais e control industrial
A Comisión Europea vén de presentar a denominada Lei Ómnibus Ambiental, un conxunto de modificacións lexislativas que, segundo a propia institución, ten como obxectivo simplificar procedementos, reducir cargas administrativas e facilitar a competitividade das empresas europeas. A Comisión sostén que estas medidas permitirán “eliminar colos de botella”, axilizar permisos e adaptar a regulación ás necesidades dunha economía máis dinámica. Non obstante, a reacción das organizacións ecoloxistas foi inmediata e contundente, denunciando que detrás da simplificación se esconde unha profunda desregulación que pon en risco os avances ambientais das últimas décadas.
ADEGA foi unha das primeiras entidades en alertar sobre o alcance do paquete. A asociación galega subliña que a proposta afecta “desde a maior permisividade coas emisións industriais, gandeiras e de produtos químicos até a simplificación das avaliacións ambientais”. Segundo esta organización, a Lei Ómnibus pretende incluso permitir que determinadas empresas non notifiquen as súas emisións nin os seus consumos de auga ou enerxía, ademais de “derrogar a esixencia das empresas de achegar información sobre substancias preocupantes presentes en diferentes produtos”. Para ADEGA, as intencións reais da Comisión quedan en evidencia ao promover modificacións que “suporían un retroceso gravísimo en materia ambiental e de dereitos cidadáns alentado polos lobbies industrial e mineiro”. A entidade denuncia que o paquete vulnera principios fundacionais da UE, como o principio de precaución e o de non causar prexuízo significativo, e engade que se está a atacar directamente dereitos fundamentais como o acceso á auga e o dereito a un medio ambiente limpo. Sobre o ámbito da Directiva Marco da Auga, ADEGA insiste en que se pretende “catalogar de bo estado unha masa de auga malia a ter contaminantes que superan as normas de calidade ambiental”, algo que, na súa opinión, “suporía distorsionar a realidade”.
Na mesma liña se expresou Greenpeace, que se sumou a un manifesto xunto con máis de trescentas organizacións europeas para pedir ao Parlamento Europeo e aos Estados membros que bloqueen a iniciativa. A organización considera que a Lei Ómnibus “mina os avances logrados nas últimas décadas nas políticas ambientais da Unión Europea e compromete a capacidade de garantir dereitos humanos básicos relacionados coa saúde e co medio ambiente”. O manifesto alerta de que a supresión de obrigas de reporte e transparencia por parte das empresas dificultará o control público e institucional, reducirá a rendición de contas e facilitará que actividades potencialmente daniñas se desenvolvan con menor supervisión. Para Greenpeace, o paquete representa “un risco estrutural para o Pacto Verde Europeo” e “un paso atrás que compromete a credibilidade da UE como referente en materia ambiental”.
Ecoloxistas en Acción cualificou o paquete como un “golpe á natureza e á cidadanía”. A organización, que leva meses advertindo dunha tendencia crecente á flexibilización ambiental dentro da UE, considera que a proposta supón un retroceso “profundo e perigoso” en estándares que protexen a saúde pública e a biodiversidade. Fontes da entidade denuncian que medidas como a aceleración das avaliacións ambientais, o afrouxamento de requisitos sobre substancias químicas ou a simplificación de trámites para instalacións industriais e gandeiras “non son simples axustes técnicos, senón decisións políticas que reducirán a capacidade das administracións para previr impactos e garantir un nivel adecuado de protección ambiental”. Ecoloxistas en Acción lamenta que se empregue como xustificación a necesidade de competir fronte a potencias como Estados Unidos ou China, cando “a competitividade non pode basearse na erosión dos dereitos sociais e ambientais”.
Tamén organizacións científicas e entidades xurídicas especializadas en dereito ambiental manifestaron preocupación pola falta dunha avaliación rigorosa dos impactos. Advertiron de que a Comisión promove cambios de grande alcance sen unha análise clara das consecuencias sobre a calidade da auga, do aire ou da biodiversidade e sen medir os efectos potenciais sobre a saúde pública. Segundo estas entidades, a narrativa da simplificación oculta unha redución das garantías que dificultará a detección temperá de problemas ambientais e limitará a posibilidade de corrixir danos antes de que se convertan en irreversibles.
A aplicación destas medidas pode ter implicacións moi directas en Galicia, onde existen numerosos proxectos industriais, extractivos e de alto consumo hídrico que se atopan en fase de tramitación ou debate social. A flexibilización das avaliacións ambientais e a redución de prazos nos procedementos de autorización podería facilitar a progresión de proxectos mineiros como os de Doade e Touro, que levan anos xerando preocupación polo risco de contaminación de acuíferos, pola posibilidade de drenaxes ácidas e polo impacto sobre ríos e zonas de alto valor ecolóxico. Co novo marco regulador, estes proxectos poderían avanzar con menor supervisión técnica, menos estudos obrigatorios e prazos máis curtos para alegacións e participación cidadá.
Un dos sectores máis sensibles é o da auga. Galicia, cunha extensa rede de ríos e zonas húmidas e cunha forte dependencia de actividades vinculadas á calidade das augas como o marisqueo e a pesca, veríase especialmente afectada por calquera modificación que permita deterioros temporais ou que flexibilice os criterios para declarar o bo estado ecolóxico das masas de auga. Se a normativa europea pasa a permitir que certas concentracións de contaminantes non impidan a declaración de bo estado, proxectos industriais con elevado consumo hídrico ou risco de verteduras poderían obter permisos con maior facilidade. Isto afectaría directamente ríos como o Ulla, o Tambre, o Eume ou o Miño, así como rías especialmente vulnerables aos cambios na calidade da auga.
A maiores, Galicia enfróntase ao reto de proxectos industriais como instalacións de celulosa e centros de datos, que requiren grandes volumes de auga e consumos enerxéticos significativos. Nun contexto de flexibilización, estas instalacións poderían recibir autorizacións máis rápidas e con menos requisitos ambientais, incrementando a presión sobre recursos hídricos que xa están sometidos a usos intensivos. Os efectos sobre a ría de Arousa, sobre a costa norte ou sobre os acuíferos do interior poderían ser substanciais se a protección ambiental se reduce.
Outro aspecto clave é o da transparencia. A diminución das obrigas de reporte por parte das empresas dificultaría o control institucional e social, reducindo a capacidade da cidadanía, dos concellos e das ONG para detectar incumprimentos, avaliar riscos ou reaccionar fronte a episodios de contaminación. Galicia, onde a participación cidadá en cuestións ambientais adoita ser intensa e organizada, vería recortados os prazos para presentar alegacións e a capacidade para influír en decisións que afectan directamente ao territorio.
A medio e longo prazo, os expertos consultados polas organizacións ecoloxistas consideran que as consecuencias económicas poderían ser negativas. A perda de calidade ambiental impactaría en sectores estratéxicos para Galicia, como o turismo de natureza, a pesca artesanal, o marisqueo e a agricultura de calidade. Ademais, os custos de restauración ecolóxica ou de descontaminación, no caso de producirse danos significativos, adoitan superar amplamente os beneficios inmediatos derivados da flexibilización normativa.