ADEGA denuncia: a Xunta reviva un proxecto mineiro con máis contaminación e riscos ambientais
A asociación ecoloxista ADEGA presentou alegacións ao proxecto mineiro de Cobre San Rafael nos concellos de Touro, O Pino e Vila de Cruces polas graves emisións contaminantes que producen, supoñendo un gran risco ambiental. Advirten que xa foi rexeitado en 2021, pero que tempo despois a Xunta resucitou aínda que agora implicaría máis impactos e máis contaminación.
O pasado novembro, a administración galega autorizou a tramitación dun proxecto practicamente idéntico ao que previamente rexeitara en 2021, eliminando a opción legal de rexeitalo, baixo o marco do artigo 41 da Lei 21/2013 de Avaliación Ambiental. Esta normativa autorizaba a desestimación da proposta de Cobre San Rafael se "xa se ditase unha declaración de impacto ambiental desfavorable nun proxecto substantivamente análogo ao presentado", tal como sucede actualmente.
No proceso de tramitación, a Xunta xa demostrou a súa "absoluta conveniencia coa mineira", investindo novamente tempo e fondos públicos nunha iniciativa que "nunca debeu traspasar os portelos da administración".
Segundo indica a asociación, na documentación, Cobre San Rafael informa só as emisións de 10 substancias: CO2, CO, PM10, PM2,5, NO2, SO2, As, Cd, Ni e Pb. Sen embargo, non determina outros contaminantes relevantes producidos durante a actividade mineira, como o Cu, Zn, Hg, Mn, V, Co, CH4, ademais de compostos orgánicos volátiles (COV), compostos orgánicos volátiles non metano (COVNM) ou hidrocarburos aromáticos policíclicos (HAP).
ADEGA lembra á Xunta que, en virtude dunha recente resolución do TXUE, as administracións “deberán ter en conta, ademais das substancias contaminantes previsibles, á vista da natureza e tipo de actividade industrial de que se trate, todas aquelas que sexan obxecto de emisións cientificamente recoñecidas como nocivas que poidan emitir a instalación, incluídas as xeradas por esa actividade que non fosen avaliadas no procedemento de autorización inicial desa instalación".
En comparación, outro proxecto similar, "RIOTINTO" da empresa ATALAIA RIOTINTO MINEIRA, S.L.U., que aspira a entrar no capital de CSR e explota unha mina de cobre ao descuberto en Huelva, declara no rexistro PRTR a emisión de 17 contaminantes (CO2, CO, Nox, As, Cd, Cr, Cu, Hg, Nin, Pb, Zn, PM10, PST -partículas totais en suspensión-, Co, Mn e V), fronte aos 10 xa mencionados do proxecto de Cobre San Rafael S.L.
Tamén é notable que as cantidades de contaminantes presentados pola compañía neste proxecto superan notablemente aos sinalados por explotacións parecidas. No rexistro PRTR das emisións da explotación "RIOTINTO" (COD. PRTR: 10822), pertencente á compañía ATALAIA RIOTINTO MINEIRA S.L.U., descubriuse que para o ano 2024, a produción anual de 52.000 t de Cu metal espérase que alcance os 420.924 t de Cu metal.
Para esclarecer esta situación, ADEGA mostrou unha comparativa entre os datos do PRTR (2022) de Riotinto e os colleitados no proxecto de Cobre San Rafael (CSR): en canto aos niveis de CO, Riotinto produce 118 t/ano, fronte aos 206 t/ano de CSR, pouco máis do dobre, con todo, o resto de emisións é moito máis preocupante. De SOx, o CSR produce 11.200 kg/ano, 25 veces máis que Riotinto, 449 kg/ano; de Nin o CRS produce 9,73 kg/ano sendo 13 veces máis que Riotinto, 0,727 kg/ano; de As é aínda máis preocupante, o CRS produce 84,8 kg/ano, 166 veces máis que Riotinto, 0,508 kg/ano; unhas cifras que aumentan co Cd, 3,14 kg/ano de CSR, unhas 4.056 veces máis que Riotinto, 0,000774 kg/ano; e finalmente, 331 kg/ano de Pb de CSR fronte ao 0,081 kg/ano para Riotinto, sendo unha cifra 4.086 veces maior.
Por tanto, resulta evidente que o proxecto de CSR para Touro-O Pino, utilizando o mesmo método de explotación e beneficio do recurso que o de Riotinto en Huelva, e xerando menos Cu metal anualmente, emite de forma significativa máis metais pesados, óxidos de xofre e monóxido de C que o outro.
Ao contrastar as cantidades específicas de contaminantes estimadas para este proxecto coas que se mostraban no informe presentado en 2017, a propia compañía admite que o novo plan de explotación implica un notable aumento na produción de certos contaminantes en comparación co que foi rexeitado cunha Declaración de Impacto Ambiental negativa en 2021:
Por unha banda, para as PM10, no contexto de construción (nivelación, escavacións, perforacións, erosión eólica, carga/descarga, voaduras, tránsito de camións, tubo de escape), o proxecto de 2024 xeraría un 58% en comparación co de 2017 (165 t/ano en comparación con 105 t/ano). Resalta o incremento do 138% nas emisións de PM10 para o tránsito rodado de camións (102 t/ano en 2024 fronte ao 43,1 t/ano en 2017).
Doutra banda, para as PM2,5, no contexto de construción, o novo proxecto xeraría un 17% máis de emisión global que o de 2017 (47,4 t/ano en comparación con 40,5 t/ano). E en canto a outros contaminantes, tales como As, Cd, Pb ou Ni, a elevación das emisións tamén é considerablemente relevante: ao comparar o proxecto de 2024 co de 2017 hai aumentos significativos cun 77% para As; un 6% para Cd; un 27% para Pb; e un 85% para Ni.
Polo que respecta á posibilidade de producir drenaxes acedas que contaminen a conca do Ulla e a ría de Arousa con metais pesados, a descrición do potencial de acidificación dos estériles que a empresa presentou no proxecto actual resulta "bastante arbitraria" segundo indica a asociación. Da 50% PAG (potencialmente xeradores de drenaxes acedas) - 50% NAG (non xeradores de ácido) do proxecto de 2017, os ensaios realizados nesta actualización indican que as porcentaxes poderían variar entre de 52,2% PAG – 47,8% NAG (ensaio LTA da USC) e 56,6% PAG – 43,4% NAG (ensaios de Life Cycle Geo).
Estas variacións suxiren unha caracterización incerta que podería resultar en que a maioría dos estériles produzan drenaxes acedas, tal como a propia empresa sostiña en 2018 no expediente da solicitude de vertedura para a balsa de Bama: "A case totalidade dos materiais é potencial produtor de sistemas con augas hiperácidas" e "Con gran seguridade os únicos materiais que non teñen un potencial acidificante son practicamente os chans superficiais e algunhas saprolitas fortemente oxidadas de natureza caolinítica. O resto dos materiais sempre producirá acidez...".
Por estas causas, desde ADEGA declaran que o método de distribución dos estériles presentado pola compañía non pode asegurar a preservación do medio ambiente, causando a persistencia e o incremento da polución nas augas superficiais e subterráneas, non só durante o período de explotación, senón tamén durante a etapa posterior a clausúraa. Esta discrepancia acerca da esencia dos estériles e o seu posible contaminante é crucial para valorar os perigos ambientais e a factibilidade da extracción. De acordo a este relevante feito, todas as medidas de tratamento dos estériles, de contención e mitigación das drenaxes acedas, así como as suxestións de restauración, son incorrectas, están mal dimensionadas ou serán ineficientes, o que resulta en inviabilidade total do proxecto.