TRACTORES CONVERTIDOS EN REMOLQUES?
Proxectos Industriales Estratéxicos (PIE) e proxectos tractores (PTG) levan camiño de converterse en remolques, cando non en rémoras ou lastres... a frase pode resumir ben a falta de concreción de moitos deles e, sobre todo, o xerros de auga fría que están a caer sobre moitos, nomeadamente sobre os relacionados con hidróxeno ou os que, os seus promotores, condicionan a “cuantiosas subvencións europeas”.
A mesma semana en que a Xunta anunciaba que a planta de hidróxeno de REGANOSA e EDP Renovables (PIE en As Pontes) obtiña a Declaración de Impacto Ambiental, arreciaban as informacións, e artigos técnicos, que dan por enterrado (ou cando menos adiado a moi longo prazo) o “hidróxeno verde” tal e como se ven “vendendo” estes últimos tres anos.
En outubro do ano 2020, o goberno galego, liderado por Alberto Núñez Feijóo, anunciou a creación dun gran proxecto enerxético e “ambiental” que axudaría a impulsar a economía galega, os famosos “proxectos tractores”. Isto foi presentado xunto co vicepresidente segundo e conselleiro de Economía, Empresa e Innovación, Francisco Conde, durante unha reunión constitutiva da comisión Next Generation Galicia. Alí indicouse que a Xunta tiña sete iniciativas que se axustarían aos obxectivos de Europa para unha recuperación verde, dixital, inclusiva e social, e que levarían a cabo mediante a colaboración entre o sector público e privado.
Ao final da reunión, Conde recalcou que a Xunta outorgaría unha prioridade absoluta ao proceso de selección do Fondo Europeo de Recuperación. De tal modo que a comisión interdepartamental encargada de supervisalo comezaría a traballar inmediatamente despois de ser aprobada no consello da Xunta. A tarefa involucraría a tódalas consellerías, así como ao Igape, que tería unha oficina encargada de tramitar os proxectos tractores, e ao Comité de Expertos Económicos, que xa foi unha parte importante na creación do Plan de reactivación e dinamización de Galicia, co que o Goberno galego desexaba continuar colaborando para agregar as súas contribucións.
Os proxectos que a Xunta anunciaba constarían de catro proxectos tractor e tres novas iniciativas transversais. Os catro proxectos son a instalación dunha planta de produción de hidróxeno verde; a implantación dun centro para o impulso da economía circular; a creación dun centro de fabricación de fibras téxtiles sostibles a partir da madeira, que permita diversificar un sector estratéxico para Galicia; e a instalación de nova potencia renovable, con 1000MW que permitirán o auto abastecemento do resto de proxectos.
Pola súa banda, as tres iniciativas transversais, das que se beneficiarán os proxectos tractores, céntranse nas cadeas loxísticas sostibles para o transporte; un centro de innovación en tecnoloxías renovables de hidróxeno; e un laboratorio dixital para profundar en sistemas 4.0.
Así mesmo, Conde expuxo o proxecto como algo que axudaría a Galicia a «afrontar a recuperación da crise económica e sobre todo a recuperación do emprego, xa que somos conscientes da importancia de impulsar reformas e sobre todo de impulsar proxectos que permitan a transformación económica e social e respondan as necesidades do impacto derivado da covid-19». Pero estes proxectos que tan aos catro ventos anunciaban fóronse estancando e quedando nunha mera idea tras haberse ido paralizando un a un.
Que proxectos están a funcionar?
Polo momento, o proxecto de fabricación de contra chapado é o único dos anunciados (e realmente a súa xestación foi moi anterior a esta idea dos “proxector tractores”) que se están levando a cabo, debido ás necesidades en Europa, e que, ademais, está a ser sostible para as empresas. Actualmente debido á gran cantidade de demanda que está a haber hai escaseza de vivenda, polo que os gobernos están a verse obrigados a aprobar plans de construción de novos parques inmobiliarios. Ao ser novas construcións, a Unión Europea quere aproveitar para impulsar unha política de vivendas con cero emisións, de tal modo que se poida conseguir a neutralidade climática. Iso poderíase conseguir usando madeira como a que empresas como Xilonor fabrican xa que a madeira é o recurso idóneo en canto á redución de emisións polo seu almacenamento de CO2 e a súa dispoñibilidade a nivel local. Pero o volume e “simbólico” e sen previsións inmediatas de multiplicar substancialmente a produción para poder considerarse un “tractor” para o sector.
Segundo a Análise do Ciclo de Vida elaborado por AEDA Homes, o uso de madeira tanto na estrutura como nos muros exteriores do edificio permite reducir nun 72% a pegada de carbono xerada durante a construción. Isto débese ás súas propiedades illantes. Con todo, no estudo indícase que para alcanzar este indicador é necesario reciclar a madeira cando finaliza a vida útil do edificio. Pola contra, a redución das emisións de dióxido de carbono cando se verte redúcese ao 38%. Na industria da construción, a madeira non só ten unha ampla gama de usos e oportunidades de reciclaxe, senón que tamén produce poucos residuos. Entre os produtos de longo ciclo de vida, que ademais son biodegradables e permiten a recuperación térmica, atópanse a madeira enchapada, os aglomerados e os artigos a base de fibra.
Desvincular a expansión económica da necesidade de materias primas é un requisito da economía circular. Unha substancia como a madeira debe poder usarse repetidamente e en fervenza para logralo. Isto require o seu uso continuo na fabricación de produtos ata o final do seu ciclo de vida mentres se utiliza a calor residual. Este é un problema ao que tamén se enfrontan outras industrias, como a enerxía renovable, onde a reciclaxe de materiais volveuse crucial para reducir as emisións.
Polo momento, en España hai poucas empresas que se dediquen á manufacturación de madeira para a construción, unha delas é a empresa galega xa mencionada Xilonor, pero aos poucos estase revertendo esta situación polos beneficios que están a ter e a gran demanda. A madeira está a recuperar atractivo no sector da construción grazas ás políticas europeas de sustentabilidade ambiental e ao feito de que é unha alternativa máis alcanzable a outros materiais.
A empresa Xilonor creou o primeiro centro de produción de CLT de Galicia, que ademais superou o millón de euros de facturación en 2021 no seu primeiro ano de actividade que, para facernos unha idea da súa magnitude, a cifra de negocio ascendeu, concretamente, a 1,1 millóns. A peche de exercicio, Xilonor contaba con 23 empregados, nun persoal medio de 15 persoas ao longo do ano. Cando se puxo en marcha o proxecto a previsión do fabricante era alcanzar os 30 traballadores nun prazo de tres anos. A débeda con entidades de crédito ao 31 de decembro ascendía a 8 millóns a longo prazo, con vencementos máis aló de 2026. O 91% dos ingresos procederon do mercado doméstico. Como se puiden observar, este modelo de negocio está a superar as proxeccións que se lle marcaron nun principio, conseguindo así ter unha gran rendibilidade.
Pola contra, outros proxectos como a creación dun centro de fabricación de fibras téxtiles sostibles a partir da madeira están estancados. Empresas como Altri, que se ía a encargar da fabricación de fibras téxtiles, aínda está en proceso de saber de canto diñeiro van dispoñer dos fondos europeos (si é que realmente esto chega a acontecer) antes de facer a fábrica.
Nun principio considerouse que os fondos necesarios para o desenvolvemento da fábrica serían algo menores. No informe do ano 2021, presentado en abril de 2022, afirmábase que o investimento do proxecto "podería superar os 700 millóns" de euros, a mesma cifra anunciouse nun primeiro momento. Pero a Xunta pronto elevou esa estimación ata os 800 millóns, un investimento reflectido na web Impulsa, unha colaboración público-privada impulsada polo Goberno galego para xestionar proxectos de tractores que podía ser seleccionados para as subvencións de fondos europeos Next Generation.
A creación desta planta, no caso de que se chegue a facer xa que aínda está no aire, sería importante tanto polo investimento monetario como pola capacidade das súas instalacións, que contarían cunha planta de viscosa e outra de lyocell. Isto produciría actividade nas súas proximidades e impactaría noutros departamentos como o forestal, conseguindo así que a Xunta poida levar a cabo o seu plan de ordenación e certificación dos bosques.
A pesar de todo o que se pode chegar a facer con esta planta, o presidente do grupo do que forma parte Altri non está moi convencido de que este proxecto vaia a ir adiante por falta de elementos crave. Mentres tanto, continúa aprazando a súa decisión final á espera do estudo de viabilidade económica e financiamento que está a realizar a súa empresa.
Isto débese a que os fondos que Altri esperaba conseguir eran de entre uns 200 ou 250 millóns de euros dos fondos europeos que, xunto cos novos socios, faría que o financiamento pola súa banda fose pequena. Pero estas cifras non encaixaban cos Proxectos Estratéxicos para a Recuperación e Transformación Económica (PERTE) que o Goberno xa puxera en marcha, o que complicaba o acceso ás axudas.
Mentres, hai unha gran incerteza entre a localidade de Palas de Rei (Lugo), onde se espera poder situar a fábrica. A empresa parece estar a manter reunións constantes coa administración local pero non se acaba de aclarar se van chegar os fondos europeos. Segundo informou o alcalde, Pablo Taboada, o problema reside na falta de comunicación porque pasou máis dun ano desde a reunión entre Pedro Sánchez e Alfonso Rueda e aínda non sabe nada do asunto das axudas.
Pola súa banda, o ministro de Industria, Héctor Gómez, reuniuse a principios de xullo de 2023 cos representantes de Altri para ver que cambios se podían facer no proxecto para axustarse ás esixencias e criterios establecidos pola UE para conseguir o financiamento esperado. Despois desas reunións, o ministro apuntou que «Altri presenta un proxecto extraordinario que encaixaría cos obxectivos da aposta cara á descarbonización» (referíndose á futura convocatoria do Perte de Descarbonización organizada polo Goberno).
Ademais, o delegado do Goberno en Galicia, Pedro Blanco, destacou que, no que se refire a este proxecto, a Xunta de Galicia non fixo o suficiente para que leve a cabo senón que «busca facer ruído». Tamén explicaba que no seu momento o Goberno advertiulles que o proxecto «tal e como eles presentárono inicialmente, e como xa dixemos, non se axustaba aos criterios esixidos pola Unión Europea».
Os proxectos do Goberno tamén fallan
Doutra banda, atópase o megaproxecto anunciado pola Moncloa o 2 de novembro do pasado ano, polo que el grupo danés A.P. Møller-Maersk ía destinar ata 10.000 millóns de euros a España. Este diñeiro investiríase para xerar metanol verde para os barcos da multinacional danesa, que ten un custo tres veces maior que o combustible tradicional dos cargueiros xa que está composto por H2 verde e CO2 capturado.
Este investimento sería moi beneficioso para España, senón fose porque Maersk está a pasar por un mal momento económico. Actualmente a empresa está en números vermellos o que fai que nos preguntemos como vai pagar a España por todo ese metanol verde que queren que se fabrique.
Polo momento está a ter perdas do 40% debido á grave redución de ingresos no segmento do transporte marítimo con contedores pola diminución do valor da carga. Afortunadamente, os impactos foron parcialmente compensados por unha caída do 17,2% nos custos operativos, que ascenderon a $6,5 mil millóns de dólares, pero estes non foron suficientes para parar a caída da empresa.
Os seus barcos gastan uns 1.700 millóns en combustible para percorrer o mundo transportando contedores, unha cifra bastante alta e para a que se necesita moito diñeiro, o cal a empresa non ten. Vendo estas perspectivas é difícil imaxinarse como este acordo vaise poder levar a cabo.
A BURBULLA DO NITRÓXENO TAMÉN DESINFLA
Producir hidróxeno ten uns custes inasumibles e ate ruinosos, e os proxectos industriais só se xustifican por estar asociados a “inxentes subvencións” ou polas “compensacións enerxéticas” asociadas (conseguir parques eólicos e fotovoltaicos por parte das empresas promotoras, para obter a enerxía precisa para o proceso da electrólise da auga).
Levados polos ambiciosos obxectivos de implantación de renovables en Europa, o “hidróxeno verde” foi rápidamente adoptado pola gran industria; como a electricidade eólica ou fotovoltaica non se pode almacenar con facilidade e rendibilidade: “convertela” en H2. A idea é sinxela: usar enerxía renovable (conseguir concesións asociadas aos proxectos industriais) para, mediante electrólise da auga, xerar hidróxeno separandoo do osíxeno...logo licuar, almacenar e crear grandes redes de distribución (como o H2med) para obter independencia enerxética e suculemntos beneficios. E si non é para o hidróxeno quedaralles a infraestrutura de canalización para outros fins.
O hidróxeno (o gris estase a utilizar na actualidade en moitos procesos) é unha fonte de alta concentración enerxética e pode usarse para uso calorífico en combustión interna, para xerar vapor e mover unha turbina ou para pila de hidróxeno.
A idílica idea atópase con atrancos tan elementais como o feito de vivir nunha sociedade en transición obrigatoria, á que só lle queda un camiño: a electrificación total da economía: trens e coches eléctricos no lugar de combustión, bombas de calor no fogar en lugar de caldeiras…
Os custe eléctrico para a electrólise é inasumible nun mercado non “subvencionado” fortemente, ou compensado (pola porta de atrás), con concesións de parques para a produción renovable que (con ou sen hidróxeno) van producir “píngües beneficios” aos beneficiarios (na súa maior parte os mesmos donos das enerxías fósiles). A electrólise precisa de máis de 55 kw-h por kg de hidróxeno (ao que habería que engadir custes de estabilización físico-química da auga, máis o licuado, máis as redes de transporte) o que máis que duplica o dato de custe de obtención por kg.
A Alianza Industrial Galega do Hidróxeno Verde ten por obxectivo impulsar un novo tecido industrial na contorna deste; segue a ser unha suma de boas intencións con risco de esquecer que a sustentabilidade enerxética debe estar por riba doutra consideración... e non parece á vista da nova realidade que se está a debuxar.
Enlace de interés (El Hidrógeno: aclarando conceptos. Con Marcos Rupérez Cerqueda): https://www.ivoox.com/hidrogen...;