Estudo sinala unha tropicalización das augas galegas debido ao cambio climático
O quecemento global é un fenómeno que xa empezabamos a notar cos cambios de temperatura tan extremos que estamos a vivir, pero este non só ha afectado a iso senón tamén aos océanos. En Galicia, debido á subida da temperatura, as augas están a sufrir unha tropicalización estes últimos anos que está a supoñer un gran cambio na vida mariña.
Segundo un estudo recente elaborado polo biólogo vigués Rafael Bañón, do Grupo de Estudo do Medio Mariño (GEMM), demostrouse que se incorporaron 50 novas especies desde 1945 polo incremento da temperatura do mar na costa galega. Este biólogo, que leva rexistrando desde hai décadas a chegada de peces non nativos, recompilou todo o material existente ata 2022 nun traballo conxunto con expertos do IIM-CSIC, o Cetmar e a Universidade de Vigo, no que advirten das ameazas que estas novas presenzas supoñen para os ecosistemas mariños das costas galegas.
Este estudo iniciouse o 15 de outubro de 1945, cando se descubriu no porto de Vigo un exemplar de peixe porco (Balistes capriscus). Segundo Bañón, esta especie é unha das primeiras que chegaron a Galicia debido ao impacto do cambio climático. Utilizáronse datos bibliográficos, de campañas e rexistros a partir desa referencia, incluídos os publicados por Bañón desde 1996.
O artigo indica a presenza de 30.317 exemplares de 50 especies en total. Bañón agrega que 49 das aves non autóctonas son boreales, mentres que a restante, a corvina americana (Cynoscion regalis), é exótica porque se cre que foi introducida por humanos. A información sobre as novas especies afectadas relaciónase coas variacións de temperatura nas augas oceánicas e costeiras, que aumentaron 0,78ºC e 0,32ºC entre 1982 e 2020. Según o estudo, o 40% vive en augas medias ou superficiais (pelágicas) e o 60% son especies demersales, relacionadas co fondo mariño. O 54% delas aparecen en ocasións excepcionais, o 16% de forma ocasional, o 22% son comúns e o 8% son pouco comúns.
Os científicos descubriron tamén que, a pesar da gran cantidade de especies, a súa prevaleza é baixa, xa que a tropicalización da ictiofauna é un fenómeno global causado polo cambio climático. As especies do hemisferio norte móvense máis cara ao norte, do mesmo xeito que ocorre coas especies do hemisferio sur, ambos os tipos buscan as temperaturas máis adecuadas. Con todo, observouse que o seu establecemento en Galicia, é dicir, o proceso mediante o cal se multiplican e crecen as poboacións, non foi tan rápido como noutros lugares.
Nas Rías Baixas, o peixe porco converteuse nunha especie moi común na década do 70 pero non comezou a comercializarse en lonxas ata o ano 2004. Galicia atópase lonxe da situación do Mediterráneo, onde a especie de peixe corneta (Fistularia commersonii) logrou colonizar case por completo o territorio en tan só 7 anos. Debido aos afloramentos, que poderían aumentar co cambio climático, as augas son moito máis frías. O quecemento é máis evidente en augas oceánicas que se atopan máis afastadas da costa, polo que, tal e como explica Bañón, é posible que as especies estranxeiras aparezan ocasionalmente pero non se establezan tan rapidamente. Con todo, os expertos advirten dos perigos que conleva a tropicalización das poboacións de peces e subliñan que monitorear a presenza de especies raras e non autóctonas é un requisito para a xestión ambiental mariña e o desenvolvemento sostible.
O estudo advirte tamén sobre os riscos asociados coa tropicalización das augas galegas, incluída a proliferación de super depredadores como os meros tropicais e herbívoros, así como a aparición de novos parasitos. Moitas criaturas herbívoras viven en áreas tropicais e dependen exclusivamente das algas. En Galicia, contamos cunha soa actividade activa, que ademais non era moi numerosa.
Porén, cada vez son máis e mesmo xurdiron outras dúas novas e, se a súa cantidade aumenta, poden ter un grave impacto nas poboacións de algas nativas. Por iso, Rafael Bañón advirte que o cambio climático xa afectou a algunhas especies e que a presenza de animais herbívoros pode empeorar a súa situación. Ademais, menciona a ausencia de investigacións sobre este tema. Polo momento, só levouse a cabo un experimento en Cíes, dirixido por investigadores da Universidade da Coruña, e demostrou os efectos da voraz salema, unha especie herbívora que xa existía en Galicia, pero cuxa presenza aumentou.
Pero este non é o único estudo que se está a realizar sobre o tema, o FutureMARES é un estudo internacional dirixido polo centro Azti, cuxa sede se atopa en Sukarrieta (País Vasco). Este advertiu sobre os efectos significativos do cambio climático na biodiversidade dos mares europeos. A investigación demostrou unha "redistribución sen precedentes" dos ecosistemas mariños, o que podería ter impactos económicos e sociais significativos.
O centro Azti sinalou que, nos últimos 40 anos, "o océano Atlántico experimentou unha tropicalización das súas comunidades", o que aumentou a abundancia de especies propias de augas máis cálidas, mentres que o Mediterráneo e o Báltico sufriron unha diminución notable de organismos de augas frías debido ao quecemento máis rápido.
O centro vasco levou a cabo un estudo científico coa colaboración de 39 especialistas de todo o mundo, quen recibiu financiamento do proxecto FutureMARES da UE. A investigación examinou a relación entre o quecemento oceánico e as tendencias e cambios a longo prazo nas comunidades mariñas europeas.
Para logralo, os expertos analizaron rexistros históricos de 1.817 especies no Atlántico nororiental, o mar Mediterráneo e o Báltico. Myron Peck, coautor da investigación, destaca que as empresas pesqueiras terán que adaptarse, xa sexa mediante a modificación das áreas e épocas de recolección, e a diversificación cara a novas especies que poderían aumentar en abundancia.
FutureMARES é un proxecto de investigación financiado polo programa H2020. O Future Oceans Lab participa liderando a adaptación ao cambio climático e a vulnerabilidade dos sistemas socio-ecolóxicos (WP5). En Europa, Chile e o Caribe, coordinan e desenvolven unha serie de avaliacións de vulnerabilidade climática para identificar os servizos dos ecosistemas mariños e os medios de vida dependentes que están en maior risco. Segundo declara o estudo, para orientar a adaptación cara aos hábitats, servizos e comunidades de persoas vulnerables, é esencial clasificar a vulnerabilidade socioecolóxica ao cambio climático.