Canteiras renaturalizadas convértense en refuxio para anfibios en perigo de extinción
En España, hai centos de canteiras e moitas delas están en proceso de terminarse ou xa foron explotadas na súa totalidade. Hai empresas que optan por usar eses espazos para utilizalos como vertedoiros pola súa gran capacidade, aínda sendo esta unha práctica moi prexudicial para o medio ambiente. Pero, o normal é que, despois da explotación dunha canteira, leve a cabo a restauración da área, que inclúe a restauración do terreo e a plantación de vexetación para reducir os efectos ambientais. Esta acción é de gran importancia para devolver o hábitat a moitas especies, xa que as canteiras que foron renaturalizadas poden coller grandes poboacións e favorecer a conectividade.
Recentemente, varios investigadores do Museo Nacional de Ciencias Naturais (MNCN-CSIC) e da Universidade Autónoma de Madrid (UAM) realizaron un estudo sobre a importancia que estas canteiras renaturalizadas para “albergar grandes poboacións de anfibios” en áreas onde os puntos de auga de orixe son escasos.
No sueste da Comunidade de Madrid, estudáronse dúas especies que se atopan en perigo debido á división dos seus hábitats: o gallipato (Pleurodeles waltl) e o sapillo moteado común (Pelodytes punctatus). Os informes indican que as charcas temporais en canteiras renaturalizadas son un hábitat ecolóxico importante para os anfibios, xa que poden manter poboacións grandes e conectarse con outros núcleos reprodutores próximos.
Segundo dilucidou Fernando Gómez Ramírez, investigador do MNCN, o sapillo moteado común está clasificado como Vulnerable na Comunidade de Madrid, mentres que o gallipato é moi "escaso" no sueste da rexión, onde apenas se atoparon 5 poboacións nos últimos 20 anos, tres das cales se atopan na zona de estudo.
Para iso, realizouse a vixilancia das poboacións de ambas as especies nunha canteira de Morata de Tajuña mediante a identificación fotográfica de centos de individuos. O investigador explica que tamén investigaron outras fontes de auga nos municipios de Arganda del Rey e Perales de Tajuña para rexistrar todos os centros reprodutores de ambas as especies na comarca.
Os informes do proxecto, publicados na revista Basic & Applied Herpetology, conseguíronse durante as tempadas de reprodución de 2020 e 2021, e estiman que a poboación é de aproximadamente 300 gallipatos adultos e 800 moteados. Rexistráronse tamén desprazamentos de gallipatos machos e femias entre charcas temporais con distancias acumuladas de ata 1.800m.
Esta información é clave para avaliar a capacidade da especie para manter o fluxo de individuos e xenes entre diferentes núcleos de reprodución. Gregorio Sánchez-Montes, investigador do MNCN, afirma que as canteiras son cruciais para a supervivencia a longo prazo non só pola súa abundancia ou riqueza de especies, senón tamén por ser núcleos de dispersión importantes que axudan a conectar poboacións a escala rexional.
Segundo Carlos Caballero-Díaz, un investigador da UAM, a dependencia de ambas as especies destes hábitats semiartificiais móstranos a súa delicada situación, pero tamén representa unha boa oportunidade para conservalas. Expón que é esencial, por tanto, administrar estes hábitats despois da súa explotación, para que o proceso de renaturalización permita a presenza e establecemento a longo prazo das poboacións de anfibios locais e a biodiversidade relacionada.
Íñigo Martínez Solano, investigador do MNCN, engade que accións como estas contribúen á recuperación da natureza en áreas que foron gravemente afectadas, converténdoas en enclaves ecolóxicos de gran valor e cunha ampla biodiversidade que é importante coñecer, apreciar e protexer.