Aumenta a suspensión cautelar de parques eólicos en Galicia
No que vai de ano, as suspensións cautelares de parques eólicos en Galicia disparáronse ata chegar case ao medio centenar. Entre os meses de abril e maio o Tribunal Superior de Xustiza de Galicia (TSXG) suspende nove proxectos que, fóronselle sumando aos xa paralizados ata chegar aos 49 actuais. Isto débese a que o TSXG está a cuestionar a protección que brindan as declaracións ambientais da Xunta. Polo momento, recibiu 96 casos, 77 estimatorios e 19 desestimatorios, para decidir sobre as solicitudes de suspensión cautelar de 52 parques eólicos, dos cales 49 foron estimatorios, só tres parques evitaron a súa paralización nos tribunais.
Na maioría dos casos examinados que se comprobaron, a Sala chegou á conclusión de que os danos que as instalacións poderían causar a valores ambientais sensibles, así como a existencia de especies vulnerables ou en perigo de extinción nesas áreas. No documento correspondente, especifícase que se deteñen a autorización administrativa previa e a de construción debido a que a Declaración de Impacto Ambiental (DIA) emitida pola Xunta de Galicia "non demostra que desaparecese calquera risco de danos irreversibles ao medio ambiente e aos valores para protexer".
O TSXG advirte que se pronunciou no auto sobre a implementación dos principios de prevención e precaución da normativa europea en materia de protección ambiental. Os xuíces utilizaron a doutrina do periculum in mora para ordenar a suspensión cautelar nos proxectos suspendidos. Noutras palabras, existe o risco de que a falta de suspensión das obras mentres leva a cabo o proceso xudicial cause danos irreparables ao medio ambiente que impidan a execución dunha sentenza contraria ás instalacións. O tribunal superior de Galicia salienta que non se basean en danos "abstractos" e xenéricos, senón en danos concretos.
A sección terceira da Sala do contencioso-administrativo do alto tribunal galego establece que “a prevaleza da protección ambiental non significa que se a actuación incide no medio ambiente teña que ser suspendida de forma automática”. Sen embargo, o mes pasado, fontes da Consellería de Economía informaron que se están tramitando apelacións ante o Tribunal Supremo en todos os casos nos que o TSXG ordena a suspensión de proxectos eólicos que xa tiñan permiso administrativo previo e de construción. Do mesmo xeito, tanto a Xunta como a Asociación Eólica de Galicia (EGA) opóñense ao bloqueo xudicial do sector na comunidade mediante a promoción da súa actividade noutras rexións.
Os últimos parques que se decretou suspensión cautelar son Alvite II, situado en Mazaricos, Negreira e Santa Comba (A Coruña); Feás, en Aranga e Coirós (A Coruña); Piago, en Cervo, Xove, Viveiro e Valadouro (Lugo); Valdepereira, en Lalín (Pontevedra) e O Irixo (Ourense); Estivada, en Agolada (Pontevedra) e Antas de Ulla (Lugo); e Coto Loureiro, na Laracha e Cerceda (A Coruña).
Na decisión do TSXG sobre a petición da veciñanza afectada en relación ao parque eólico Alvite II, destácase que a DIA establece que as obras poden afectar a captación de auga, da que se abastecen algunhas das casas mencionadas no informe pericial da demandante.
No caso de Coto Loureiro, indícase que se comprobou de maneira indiciaria a presenza de lobo na contorna e a “ausencia de realización de accións previas que salvagarden as zonas de encame ou de encontro”. E na análise da solicitude sobre o caso de Piago, a Sala indica que "a afectación visual e paisaxística, tanto á Rede Natura como ás áreas de especial protección da paisaxe" considérase aprobada de forma indiciaria.
A estes súmanse os seis proxectos eólicos suspendidos o pasado mes de maio polas mesmas razóns: Treboada, Monte do Cordal, Legre, Dous Cotos, Mesada e Xeada.
A Sala recoñece que se pode discutir o risco do parque eólico de Treboada se se consideran tanto os informes da asociación ecoloxista recorrente como a información "concreta, obxectiva e imparcial" proporcionada polo Ministerio de Transición Ecolóxica. Dacordo con a información, pódese inferir que o parque se situará nunha área ambientalmente delicada onde non é recomendable construír infraestruturas eólicas, xa que poderían afectar a especies catalogadas como vulnerables ou en perigo de extinción.
O parque eólico de Xeada, situado nos concellos da Rúa, Viamartín de Valdeorras e Quiroga, conta tamén cunha DIA positiva tras ser considerado viable a efectos ambientais pola Xunta. Neste caso, a Sala destaca que neste momento do proceso non pode determinar a magnitude do impacto ambiental real que as obras terán na zona afectada, pero insiste en que neste caso demostrouse claramente un dano irreparable e irreversible.
A Sala conclúe que o proxecto podería obstaculizar a ampliación dos espazos protexidos pola Rede Natura 2000 nun futuro próximo, en cumprimento dos obxectivos establecidos pola directiva sobre hábitats, segundo os datos avaliados. Insiste en que un dos aeroxeradores estaría situado a menos dun quilómetro da fronteira da Rede Natura 2000.
Ademais dos xa mencionados, os proxectos Xubrintas e Alamoceiros tamén foron excluídos recentemente da tramitación por vía de urxencia polo Ministerio para a Transición Ecolóxica (MITECO). Estes xeraban gran inquietude nos gobernos locais afectados e nos grupos ecoloxistas e sociais, como a Asociación Rapa dás Bestas, pola súa proximidade a zonas protexidas e a súa afectación ao medio.
Segundo o informe, o parque eólico Xubrintas situaríase entre as parroquias de Sabucedo, Codeseda e Souto no concello da Estrada e a parroquia de Quireza en Cerdedo-Cotobade; mentres que Alamoceiros estenderíase por gran parte do concello de Campo Lameiro e boa parte do concello de Cerdedo-Cotobade, polo que estas zonas veríanse afectadas por estes.
O parque eólico Xubrintas, promovido por Dakotaraptor Invest, S.L., unha subempresa do grupo Atitlán Helios, contaría con 15 aeroxeradores e unha potencia de 61,95 MW. Este macroproxecto estaría comprendido por tres parques: 6 eólicos en Xubrei-Enviande; 5 eólicos en Quireza Outeiro-Dondós; e 4 eólicos en Sabucedo (Ou Castelo)-As Quintas.
O parque Alamoceiros, promovido polo mesmo grupo, así como tamén pola o subempresa Fukuiraptor Invest, S.L., ía ter 18 aeroxeradores cunha potencia de 68,59 MW. Polo pasarían dúas liñas de alta tensión, unha de Morillas a Filguiera-Vilar e outra de Serrapio a Caroi. Formado por 4 parques: 5 eólicos en Filgueira-Vilar; 4 eólicos en Alende-Couso; 3 eólicos en Lamosa-Painceiros; e 6 eólicos en Painceiros-Morillas.
Tanto Xubrintas como Alamoceiros comezaron a fase de determinación de afección ambiental, prevista na tramitación estatal á espera de modificacións sufridas na lexislación tras o RDL 6/2022, modificado polo 11/2022 e o 20/2022, no cal se determinará se deben ou non deben someterse á Lei 21/2013, do 9 de decembro, de avaliación ambiental. Tras a análise da documentación exposta e a magnitude deste macrocomplexo eólico, fíxose patente un gran impacto sobre o medio ambiente, o patrimonio cultural, sobre a saúde e a calidade de vida da veciñanza dos concellos de Cerdedo-Cotobade, Campo Lameiro e A Estrada.
Finalmente, aínda que o Ministerio aínda non emitiu oficialmente a decisión, os municipios afectados, que puideron acceder a ela, confirmaron que o dobre proxecto promovido por Atitlan Helios a través das súas filiais Fukuiraptor Invest e Dakotaraptor Invest non recibirá os beneficios da tramitación de urxencia de conformidade coa Real Decreto Ley 20/2022, de medidas de resposta ás consecuencias económicas e sociais da Guerra de Ucraína, senón que, deberá iniciar o proceso de tramitación desde o principio.
Segundo indica o informe, o Ministerio descubriu que a liña eléctrica de evacuación dos dous proxectos eólicos tería unha medida superior á prevista para estes plans, polo que a petición foi arquivada. A liña de alta tensión de 40 quilómetros devolve o dobre plan da empresa valenciana á casa de saída, sen que se analicen outras obxeccións expostas polos concellos ou colectivos, como a sospeita de que se trataba dun proxecto fraccionado cun terceiro parque que aínda non se construíu, o proxecto Chamarrapios, que se situaría nos montes de Cerdedo-Cotobade.
Petición á xustiza europea
A sección terceira da Sala do contencioso-administrativo do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia (TSXG) solicitou e xustificou que se acelere o procedemento relacionado coa tripla cuestión prexudicial que expuxo ao Tribunal de Xustiza da Unión Europea (TJUE). Isto foi solicitado co fin de determinar se a Xunta debeu poñer á disposición do público interesado (non só dos promotores) os informes sectoriais sobre parques eólicos para que puidesen facer alegacións e intervir no procedemento de toma de decisión. Neses informes sectoriais inclúense datos sobre seguridade aérea, saúde, auga, turismo, enerxía eléctrica, materia forestal e patrimonio natural e cultural.
Os maxistrados argumentaron ao TJUE que se debe acelerar a tramitación debido a que actualmente hai 202 litixios relacionados coa autorización de construción de 82 parques eólicos en Galicia, os cales foron tramitados de maneira similar, seguindo as normas da lei estatal e autonómica de Galicia. Ademais, os xuíces indican que o carácter ambiental do caso é a principal xustificación para un procedemento acelerado. Por tanto, sinalan que se debe considerar a Recomendación (UE) 2024/1343 da Comisión do 13 de maio de 2024, que acelera os procesos de concesión de autorizacións para proxectos de enerxía renovable e infraestruturas relacionadas.
Na sentenza enviada ao TJUE, o tribunal superior galego establece que para resolver o asunto exposto, é importante determinar se a normativa interna (estatal e autonómica) cumpre co mandato do artigo 6.3 da Directiva Europea en canto á avaliación das consecuencias ambientais de proxectos públicos e privados, no que respecta á necesidade de que a administración interveniente ofreza á interesados información relevante.
Con todo, salientan que comprenden que o artigo 6.3 da Directiva 2011/92/UE establece que os Estados membros deben asegurarse de que os informes principais estean dispoñibles para o público en xeral, o que lle permite exercer o seu dereito ao apartado 4 do precepto de expresar as súas opinións e observacións con anterioridade á toma de decisións sobre os efectos ambientais, cun prazo mínimo de 30 días.
O TSXG sostén que os informes sectoriais proporcionan información crucial e relevante para calquera proceso que poida afectar de forma significativa ao medio ambiente. Ademais, remarca que a Lei 21/2013 non contempla un proceso posterior á recepción de ditos informes sectoriais no que se brinde ao público interesado a oportunidade de participar.