ADEGA presenta a Augas de Galicia alegacións contra dous proxectos que estenderían a explotación do río Xallas ata 2099
ADEGA presentou a Augas de Galicia alegacións sobre dous proxectos de centrais de bombeo no río Xallas presentados polas empresas Feroe Ventures & Investments, S.L.U. e Portodemouros Solar SL. Segundo explican desde a asociación, autorizar estas concesións implicaría a fosilización ata o ano 2099 o secuestro do Xallas, o río máis explotado da conca de Galicia-Costa, con 4 encoros e 7 aproveitamentos hidroeléctricos en 15 quilómetros de río.
O proxecto de Feroe Ventures & Investments, S.L.U. tería unha potencia de case 400 MW e usaría unha balsa superior de 2,5 hm³ para bombear a auga do encoro de Santa Uxía, no Xallas, e logo turbinar. Doutra banda, o de Portodemouros Solar SL sería de 80 MW, para o que usaría dúas balsas de 1 hm³ cada unha, para turbinar/bombear en bucle, ao usar tamén como fonte de auga inicial o encoro de Santa Uxía.
Tal e como expón ADEGA, estes proxectos, lonxe de fomentar as enerxías renovables e garantir a estabilidade do sistema, teñen como obxectivo obter ganancias ao manipular o custo da enerxía a expensas dun impacto negativo na contorna paisaxística e ambiental. Afirman que as demandas hídricas dos aproveitamentos solicitados alterarán de maneira significativa o balance hídrico das concas afectadas tanto augas abaixo como augas arriba, o que tería un impacto negativo nas captacións de auga tanto en caudal como nos parámetros de calidade físico-química da auga.
Neste informe, e no referido á masa de auga "Encoro de Santa Uxía" que actuaría como depósito inferior para o proxecto de "Feroe Ventures & Investments, S.L.U." e obxecto de captación para o de "Portodemouros Solar SL", indícase que o seu estado ecolóxico non cumpre coas determinacións establecidas (Obxectivos Medio-Ambientais, OMAs) para os parámetros de fósforo e transparencia. Trátase dunha masa de auga altamente alterada nun estado total "peor que bo" (estado ecolóxico "moderado" e físico-químico "peor que bo"). Nos dous últimos ciclos de planificación consecutivos, desde 2009 a 2021, prorrogouse o cumprimento dos obxectivos ambientais, así como no actual ciclo de planificación 2021-2027.
Nun comunicado explican que as concesións solicitadas e os proxectos non foron "valorados no Plano Hidrolóxico da conca", o que podería obstaculizar a consecución dos obxectivos ambientais, que xa foron prorrogados tres veces pola Xunta para o Encoro Santa Uxía. ADEGA destaca que, no actual Plano Hidrolóxico, priorizar os usos ambientais sobre os hidroeléctricos. Por iso mesmo advirten que se se solicita unha nova prórroga debido ás distorsións e modificacións realizadas por novas concesións como as solicitadas para esta cantidade de auga, isto sería inaceptable e demostraría unha "grave irresponsabilidade e mesmo neglixencia por parte da administración hidráulica".
Ambos os proxectos estarían situados nunha zona próxima á Rede Natura 2000 ZEC "Carnota-Monte Pindo", que se atopa ao Oeste e á beira do encoro de Santa Uxía. No Plano Hidrolóxico do río Xallas, que atravesa a ZEC ES1110008 debaixo do encoro de Santa Uxía, aínda non se estableceron todas as partes dos caudais ambientais.
Mentres tanto, o Encoro de Santa Uxía inclúese no Inventario de Zonas Húmidas de Galicia e, dacordo coa Directiva 91/271/EEC, considérallo "zona sensible" xunto coa súa área de captación na última actualización da declaración de "zonas sensibles" na área de Galicia-Costa. Na documentación dos dous proxectos non se valoran as afeccións causadas polo desvío de caudais e as constantes variacións no nivel do encoro na mobilización de contaminantes, o cal é contrario ao requirido para as zonas sensibles, sinalan desde a organización.
A construción destas infraestruturas resultará na eliminación dunha gran cantidade de áreas hidromorfas con hábitats higrófilos (matogueira húmida e turbeiras), especialmente nas áreas elevadas. Na área afectada atópanse os hábitats crave 4020* (breixeiras húmidas atlánticas de zonas mornas de E. ciliaris e E. tetralix), 7110* (turbeiras altas activas) e 7120 (turbeiras altas degradadas que poden rexenerarse naturalmente).
ADEGA expón que a Directiva Marco da auga (2000/60/CE) establece medidas especiais de conservación para as zonas húmidas no contexto do actual cambio climático. A protección de ríos, lagos, xunqueiras, brañas, turbeiras e gándaras é clave para mitigar os efectos negativos do clima, capturar carbono, controlar o ciclo hídrico e preservar a biodiversidade. E que a Directiva de Hábitats 92/43/CEE establece que se debe manter en bo estado de conservación certos hábitats e especies esenciais para o mantemento da biodiversidade en Europa, así como preservar os servizos ecosistémicos que brindan á poboación. A eliminación e degradación destes hábitats, especialmente nas áreas ao redor da canle e na cabeceira do arroio de Ribeiratorta e na conca del Río de Arcos, viola as Directivas 2000/60/CE e 92/43/CEE.
As empresas peticionarias esperan conseguir un prazo de concesión de 75 anos para as súas explotacións. No encoro Santa Uxía, que necesariamente funcionaría como depósito inferior para o proxecto de "Feroe Ventures & Investments, S.L.U." e fornecedor do caudal inicial para o de "Portodemouros Solar SL", hai vixente unha concesión para usos hidroeléctricos (98,1 MW) que se estende ata o ano 2063. Polo que ADEGA avisa que, se se permiten novos usos para centrais reversibles ou de bombeo, a duración do encoro de Santa Uxía estenderíase de forma significativa máis aló do período máximo permitido pola concesión.
Actualmente, o río Xallas, que conta con 4 encoros en 15 km de río (Fervenza, Ponche Olveira, Castrelo e Santa Uxía) e 7 e Santa Uxía (98,1 MW), podería ser regulado durante un total de 189 anos (contando desde 1910, data do primeiro aproveitamento), o que a asociación declara de “inaceptable” por ir en contra do Directiva Marco e a lexislación actual de augas.